حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، در بخش چهارم یادداشتی با عنوان «جامعه منتظر و چالش‌های پیش‌ رو» نوشت: از عوامل بسیار مهمی که در فراهم شدن زمینه ظهور مهدی موعود(عج) نقش تعیین‌کننده‌ای دارد ارتقای شناخت نسبت به آسیب‌هایی است که جامعه منتظر را از اهداف و آرمان‌های بلندش دور کرده و سبب نابودی سلامت معنوی آنان و تأخیر در ظهور موعود خواهد شد.

 در پژوهش پیش‌ رو تلاش شده است تا با بهره‌گیری از منابع غنی اسلام، ابعاد گوناگون یکی از مهمترین چالش‌ها و آسیب‌های پیش‌روی جامعه منتظر، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

 پیامد دنیاگرایی

 ۱. محرومیت از محبت خداوند

 امیرمؤمنان علی(ع) در این‌باره از پیامبر خدا(ص) نقل کرده است که فرمود: «در شب معراج، خدای متعال فرمود ای احمد، اگر بنده‌ای نماز اهل آسمان و زمین را بخواند و روزه اهل آسمان و زمین را بگیرد، مانند ملائکه طعام نخورد و جامه عابدان را بپوشد، ولی در قلب او درهایی از دوستی دنیا باز شود، با من در منزلم مجاورت نمی‌‌کند و محبت خود را از قلب او بیرون می‌رانم و قلبش را تاریک می‌کنم تا مرا فراموش کند و شیرینی محبت خود را به او نمی‌چشانم.» (دیلمی ۱۴۱۲، ج ۱: ۲۰)

 ۲. ذلت

 امیر‌مؤمنان علی(ع) در این پیامد دنیادوستی و دنیاگرایی می‌فرماید: «اف بر شما ای مردم، از خطاب و توبیخ برشما خسته شدم آیا در عوض زندگانی همیشگی به زندگی ناپایدار دنیا خوشنود هستید و به جای عزت، تن به ذلت و خواری داده‌اید؟» (خوئی ۱۴۰۰، ج ۴: ۷۰)

 ۳. فراهم‌کننده زمینه گناهان

 رسول خدا(ص) در این باره فرمود: «حُبُّ الدُّنیا رَأس کَلِّ خَطِیئَهٍ؛ دوستی دنیا منشأ تمام گناهان است.» (ابن ابی فراس ۱۴۱۰، ج ۳۶۲:۲)

 امام خمینی(ره) در توضیح این حدیث فرمودند: «بس است براى انسان بیدار، همین حدیث شریف و کفایت می‌کند براى این خطیئه بزرگ مهلک، همین که سرچشمه تمام خطاها و ریشه و پایه جمیع مفاسد است. با قدرى تأمل معلوم شود که تقریبا تمام مفاسد اخلاقى و اعمالى از ثمرات این شجره خبیثه است. هیچ دین و مذهب باطلى تأسیس در عالم نشده و هیچ فسادى در دنیا رخ نداده مگر به‌واسطه این موبقه عظیمه- قتل و غارت و ظلم و تعدى، نتایج این خطیئه است، فجور و فحشا و دزدى و سایر فجایع زاییده این جرثومه فساد است. انسان داراى این حب از جمیع فضائل معنویه بر کنار است: شجاعت، عفت، سخاوت، عدالت که مبدأ تمام فضائل نفسانیه است، با حب دنیا جمع نمی‌شود. معارف الهیه، توحید در اسما و صفات و افعال و ذات، و حق‌جویى و حق‌بینى با حب دنیا متضادند، طمأنینه نفس و سکونت خاطر و استراحت قلب، که روح سعادت دو دنیاست، با حب دنیا مجتمع نشود. غناى قلب و بزرگوارى و عزت نفس و حریت و آزاد مردى از لوازم بى‌اعتنایى به دنیاست، چنانچه فقر و ذلت و طمع و حرص و رقیت و چاپلوسى از لوازم حب دنیاست. عطوفت، رحمت، مواصلت، مودت، محبت، با حب دنیا مخالفند. بغض، کینه، جور، قطع رحم، نفاق و دیگر اخلاق فاسده از ولیده‏‌هاى این ام‌الأمراض‏ است.» (موسوی خمینی، ۱۳۸۸، ص ۴۹)

 ۴. اندوه فراوان

 امیرمؤمنان علی(ع) درباره این پیامد دنیاطلبی می‌فرماید: «کسی که دوستی دنیا را پیشه خود سازد خاطرش را پر از اندوه می‌کند که آن اندوه‌ها دل او را از اضطراب و نگرانی انباشته می‌کند.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۳۳)

 ۵. دست نیافتن به آرزو و هدف

 امام صادق(ع) در این باره می‌فرماید: «مَن تَعَلَّقَ قَلبُهُ بالدُّنیا، تَعَلَّقَ قَلبُهُ بِثَلاثِ خِصالٍ: هَمٌّ لایُفنی، و أَملٌ لایُدرَکُ، و رِجاءٌ لا یُنالُ؛ کسی که دلش به دنیا تعلق داشته باشد قلبش به سه چیز تعلق پیدا کند، اندوهی بی‌پایان، آرزویی که به آن نرسد و امیدی که بدان نایل نشود.» (مجلسی ۱۴۰۲، ج ۷۳ :۲۴)

 ۶. کوردلی

 امیر‌مؤمنان علی(ع)  در این‌باره می‌فرماید: «فَارفِضِ الدُّنیا فَاِنَّ حُبَّ الدُّنیا یُعمی و یُصِمّ و یُبکِمُ و یُذِلُّ الرِّقابَ؛ پس دنیا را رها کن زیرا دنیا دوستی انسان را کور و کر و لال و ذلیل می‌کند.» (مجلسی ۱۴۰۲، ج ۷۳ :۷۵)

 ۷. فساد عقل

 امیرمؤمنان علی(ع) در این‌باره می‌فرماید: «حُبُّ الدُّنْیا یُفْسِدُ الْعَقْلَ وَ یُصِمُّ الْقَلْبَ عَنْ سَماعِ الْحِکْمَهِوَ یوجِبُ اَلیمَ الْعِقابِ؛ دوستی دنیا عقل را فاسد و دل را از شنیدن حکمت ناشنوا می‌کند و عذاب دردناک می‌آورد.» (تمیمی، ۱۴۱۰: ۶۵)

 ۸ .حسرت

 امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) در این‌باره نقل کرده است که حضرت فرمود: «مَن لَم یَتَغَیَّر بِعَزاءِ‌اللهِ تَعَطَّعَت نَفسَهُ حَسراتٍ علی الدُّنیا؛ کسی که صبر نکند و خود را راضی نکند به مقداری که خداوند او را از مال دنیا روزی کرده است نفس او دچار حسرت‌ها می‌شود.» (کلینی ۱۴۰۷، ج ۲: ۳۱۵)

 از امام صادق(ع) درباره این آیه سؤال شد: «وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا کَذَٰلِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ؛ خداوند در روز قیامت نتیجه اعمال آن‌ها را نشان می‌دهد در حالی‌که همراه آن دچار حسرت‌ها هستند.» (سوره بقره/ آیه ۱۶۷)

 فرمود: «این آیه در مورد کسی است که مال خود را ترک کند و از دنیا برود و در اثر بخلی که دارد آن را در اطاعت خداوند مصرف نکند و این مال را دیگری صاحب شود و این مال را در اطاعت خدا به‌کار برد یا در معصیت او، به هر حال، صاحب مال در روز قیامت دچار حسرت و ندامت می‌شود.» (نوری، ۱۴۱۲، ج ۲ :۶۴۶)

 امیرمؤمنان علی(ع) نیز در این‌باره فرمود: «مَن کانَتِ الدُّنیا هِمُّتُهُ اِشتَدَّت حَسرَتُهُ عِندَ فِراقِها؛ با کسی که تمام همتش دنیا باشد، ‌هنگام جدایی از آن، حسرت و اندوهش بیشتر خواهد بود.» (مجلسی، ۱۴۰۳،‌ ج ۷۱: ۱۸۱)

 ۹. فساد دین و یقین

 امیرمؤمنان علی(ع) در این‌باره فرمودند: «إِنَّ الدُّنْیَا لَمَفْسَدَهُ الدِّینِ و مَسْلَبَهُ الْیَقِینِ؛ دنیاپرستی دین انسان را بر باد می‌دهد و ایمان و یقین را از او می‌گیرد.» (تمیمی، ۲۲۹:۱۴۱۰ )

 ۱۰. انکار آخرت

 یکی از پیامدهای خطرناک دنیاگرایی‌ و دلبستگی به مظاهر دنیا، انکار عالم آخرت است، مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه «إِنَّ الَّذِینَ لَا یَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَیَاهِ الدُّنْیَا» (سوره یونس/ آیه ۷). درباره این پیامد فرموده است: «وقتی جهان‌بینی یک انسان به‌گونه‌ای باشد که تمام هم و غم او معطوف به زندگی مادی دنیا شود، تلاشش برای بقای صرف همین زندگی دنیا می‌شود و به داشتن آن راضی شده، دلش به آرامشی کاذب، آرامش می‌یابد و دیگر به طلب آخرت بر نمی‌انگیزد و منکر لقای خداوند یعنی زندگی اخروی می‌شود.» (طباطبایی ۱۴۱۷، ج ۱۰: ۱۴)

 ۱۱. ورود به جهنم

 یکی از پیامدهای دنیاگرایی و برتری دادن دنیا بر آخرت، گرفتار شدن به جهنم است: (سوره یونس/ آیات ۷ و ۸، سوره هود/ آیات ۱۵ و ۱۶، سوره اسراء/ آیه ۱۸، سوره نازعات/ آیات ۳۷-۳۹، سوره فجر/ آیات ۱۷، ۲۰، ۲۲ و ۲۳)